Wekelijks staan we in deze rubriek aan de hand van een foto stil bij een IJmuidens onderwerp naar aanleiding van de actualiteit, een bijzondere gebeurtenis, een evenement of gewoon een van de mooie taferelen die IJmuiden biedt. In deze aflevering aandacht voor Jan Bonekamp en de Jan Bonekamp Herdenking.

Door Erik Baalbergen

Volgende week donderdag vieren we Bevrijdingsdag. Maar de dag vooraf is een dag van herdenken. Jaarlijks worden op 4 mei overal in Nederland de oorlogsslachtoffers van de Tweede Wereldoorlog en van oorlogssituaties en vredesoperaties waarbij Nederland betrokken was na de Tweede Wereldoorlog herdacht. In Velsen vinden herdenkingen op verschillende locaties plaats.

Herdenken in Velsen

’s Morgens wordt bij het oorlogsmonument aan de Wenckebachstraat stilgestaan bij de 69 burgermedewerkers van het staalbedrijf die tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn omgekomen. Op begraafplaats Duinhof vindt een kranslegging plaats bij het monument en de graven op het veld van de gesneuvelde militairen. Aan het begin van de avond vindt een herdenkingsprogramma plaats in de Burgerzaal van het raadhuis, gevolgd door de kranslegging bij het monument op Plein 1945. Aansluitend start hier de voettocht naar Begraafplaats Westerveld, waar een herdenking op het ereveld wordt gehouden en kransen en bloemen worden gelegd bij het herdenkingsmonument. Later op de avond vindt op de Westerbegraafplaats bij het familiegraf van Bonekamp de Jan Bonekamp Herdenking plaats.

Deze herdenking vindt volgende week woensdagavond voor de zestiende keer plaats. Dit jaar weer met publiek. Tijdens deze herdenking worden de verzetsheld Jan Bonekamp en de strijd, die hij samen met vele anderen voerde, herdacht. De herdenking is tevens een eerbetoon aan alle verzetslieden uit Velsen. Dit jaar zijn de sprekers Cinta Groos en Conny Braam. Cinta Groos is werkneemster en voorzitter van de Centrale Ondernemingsraad bij Tata Steel in IJmuiden en vakbondskaderlid bij de FNV. Conny Braam is de bekende IJmuidense schrijfster en initiatiefneemster van de Jan Bonekamp Herdenking. Daarnaast wordt de taptoe geblazen en worden toepasselijke liederen ten gehore gebracht. Maar wie is Jan Bonekamp?

Jan Bonekamp

Jan Bonekamp wordt geboren in Velsen in 1914. Hij trouwt in 1938. Het paar woont in de schildersbuurt in IJmuiden en krijgt in 1940 een dochter. Voordat Jan in 1939 bij Hoogovens aan de slag gaat als losarbeider is hij onder meer visroker, chauffeur en een tijdje werkeloos. Jan is communist en wordt herinnerd als een moedige strijder tegen racisme en fascisme. Al voor de oorlog is Jan lid van de Centrale Bond van Transportarbeiders (CBT). Deze radicale bond is bekend van diverse haven- en visserijstakingen in IJmuiden. Vanaf het begin van de Duitse bezetting plakt Jan affiches, verspreidt hij op zijn werk illegale kranten en pamfletten en zamelt hij geld in voor onderduikers en verzetswerk.

Tijdens de Februaristaking in 1941 en de april-meistakingen in 1943 roept Jan zijn collega’s op mee te staken. Zijn oproep vindt goed gehoor. In verband met de stakingen in 1943 wordt Jan opgepakt. Hij wordt per vergissing vrijgelaten, duikt onder en gaat in het gewapende verzet. Samen met Jan Brasser (Witte Ko) en “het meisje met het rode haar” Hannie Schaft  pleegt hij sabotageacties en overvallen, bevrijdt hij gevangenen en liquideert hij foute mensen.

Aanslag

Op 21 mei 1944 pleegt Jan samen met Hannie Schaft in Zaandam een geslaagde aanslag op de foute Zaanse politiecommandant Ragut. Bij deze aanslag raakt Jan zwaargewond en valt hij uiteindelijk in handen van de Duitsers. Na intensief verhoord te zijn door de Duitsers sterft Jan twee dagen later op dertigjarige leeftijd in het Wilhelminagasthuis in Amsterdam aan zijn verwondingen. In opdracht van de Duitsers wordt zijn lichaam in het geheim gecremeerd op Westerveld. Zijn urn wordt aan het eind van de oorlog gevonden op de werkkamer van een foute korpschef in het politiebureau aan het Tiberiusplein. De urn wordt in juni 1945 bijgezet in het familiegraf op de Westerbegraafplaats. In 2004 “herontdekt” Conny Braam het graf. Op haar initiatief plaatst de familie een nieuwe grafsteen op het familiegraf. Sindsdien vindt jaarlijks bij het graf de Jan Bonekamp Herdenking plaats.

Jan wordt vermeld als een van de 69 omgekomen burgermedewerkers op het oorlogsmonument van Hoogovens aan de Wenckebachstraat in Velsen-Noord. IJmuiden kent sinds mei 1949 de Bonekampstraat ter herinnering aan de verzetsman. In Zaandam bevinden zich het Jan Bonekamp en Hannie Schaft-monument en een Jan Bonekampstraat.

Foto:

Het oorlogsmonument van Hoogovens op het Jan Brasserplantsoen aan de Wenckebachstraat, de toegangsweg naar het hoofdkantoor van Hoogovens. Jan Bonekamp staat vermeld als een van de 69 tijdens de Tweede Wereldoorlog omgekomen burgermedewerkers van Hoogovens. Foto: Erik Baalbergen