Wekelijks staat Erik Baalbergen aan de hand van een foto stil bij een IJmuidens onderwerp, naar aanleiding van de actualiteit, een bijzondere gebeurtenis, een evenement of de mooie taferelen die IJmuiden biedt. In deze aflevering aandacht voor Engelmundus.

De naam Engelmundus is sterk verbonden met Velsen en IJmuiden. Engelmundus is de naamgever van maar liefst drie kerken alhier: de oud-katholieke kerk De Engelmundus aan de Koningin Wilhelminakade, de protestantse Engelmunduskerk in Oud-Velsen en de rooms-katholieke St. Engelmunduskerk in Driehuis. Daarnaast kennen we de Engelmundusstraat. Uit Velsens verleden kennen we onder meer de Engelmundusweg en de Engelmundusbeek.

Wie was Engelmundus eigenlijk? Engelmundus wordt beschouwd als de beschermheilige van Velsen. Zijn verhaal begint bij Willibrord, de ‘Apostel der Friezen’ en de naamgever van de Willebrordstraat. Willibrord maakt rond het jaar 690 met twaalf volgelingen de oversteek van Engeland naar Holland om het geloof te verspreiden onder de heidense Friese bevolking. Na 714 komen zij in de regio Kinheim – het latere Kennemerland – wonen en werken om het geloof over te brengen.

In 719 komt de Benedictijner monnik en Angelsaksische prediker Engelmundus vanuit Engeland in Holland aan. Engelmundus is van Friese afkomst en dus niet onbekend in deze regio. In Engeland heeft Engelmundus Willibrord leren kennen en hij sluit zich in Holland bij Willibrord aan. In 722 sticht Willibrord een aan de apostel Paulus gewijde kerk in de nederzetting Felison, het latere Velsen. Deze voorloper van de huidige Engelmunduskerk in Oud-Velsen is een van de oudste kerken in Holland. Na Willibrords overlijden in 739 krijgt Engelmundus de leiding over deze kerk.

Tijdens zijn periode in Kinheim doet Engelmundus met zijn staf een bron ontspringen in de duinen ten westen van Velsen. Vanuit de bron stroomt geneeskrachtig water via de Sint-Engelmontsbeek – de latere Engelmundusbeek – naar het oosten. In de veertiende en vijftiende eeuw worden veel wonderbaarlijke genezingen door het geneeskrachtige water aan Engelmundus toegeschreven. Tot in de achttiende eeuw is de kerk van Velsen, waarlangs de beek richting het Wijkermeer loopt, een bedevaartsoord voor gelovige mensen met keelklachten en kies- en tandpijnen.

Het is onbekend wanneer Engelmundus is overleden; wel op een 20 of 21 juni. Volgens latere kroniekschrijvers is Engelmundus in Velsen aan koorts overleden en begraven. Jaren later, in 977, vindt bisschop Balderik zijn stoffelijke resten. Eeuwenlang zijn deze resten, met onder meer een gouden hoofd, vereerd als relikwieën. Rond de Beeldenstorm in 1566 worden de relikwieën veilig opgeborgen om ze te beschermen tegen de protestanten, die fel gekant zijn tegen persoonsverering. Ze zijn zo veilig opgeborgen, dat ze sindsdien spoorloos zijn…

Over Engelmundus – en zelfs zijn bestaan – is niets met zekerheid te zeggen. Bronnen uit de tijd van Willibrord vermelden geen Engelmundus. Zijn naam verschijnt voor het eerst op een Haarlemse heiligenkalender uit 1468; 1 februari is zijn geboortedag. Eind vijftiende eeuw vermeldt Jan van Leiden hem in zijn Kronieken van Holland als een van de twaalf metgezellen van Willibrord. Ook in latere kronieken en boeken met levensbeschrijvingen van heiligen komt Engelmundus voor. Tijdens de door de drie Engelmunduskerken georganiseerde Engelmundusdag in juni 2015 komt Engelmundus zelfs weer even tot leven. Hij komt met een sloep over het kanaal aan bij Velsen en wordt op het betonnen steigertje bij het dorp Oud-Velsen welkom geheten door de protestantse predikant van de Engelmunduskerk aldaar!

In het Velsense heeft Engelmundus in elk geval veel indruk achtergelaten. Zijn naam leeft niet alleen voort in namen van kerken en parochies, maar ook in een straatnaam. Vanaf het begin van de twintigste eeuw tot na de Tweede Wereldoorlog is er in IJmuiden de Engelmundusweg, die loopt tussen de Velserduinweg en de Zeeweg, parallel aan de Kalverstraat, zo’n beetje halverwege de Kalverstraat en de latere Lange Nieuwstraat. Tijdens de oorlog wordt een groot deel van IJmuiden rond deze weg gesloopt. Bij de wederopbouw wordt het hele gebied opnieuw ingericht. De Engelmundusweg komt niet terug maar er komt een Engelmundusstraat voor in de plaats. De nieuwe Engelmundusstraat ligt haaks op de oude Engelmundusweg, tussen de Kalverstraat en de Willemsbeekweg. Op de foto kijken we vanaf de Willemsbeekweg door de Engelmundusstraat naar het noorden. De Willemsbeek was overigens ooit de bovenloop van de Engelmundusbeek.