Erik Baalbergen legt wekelijks een typisch IJmuidens beeld vast, naar aanleiding van de actualiteit, een bijzondere gebeurtenis, een evenement of gewoon vanwege de mooie taferelen die IJmuiden biedt. Achter elke foto schuilen wetenswaardigheden over IJmuiden. Deze week aandacht voor de kop van de haven.

Door de aanleg van de Vissershaven aan het einde van de negentiende eeuw komt IJmuiden grotendeels op een landtong te liggen, ingeklemd tussen het kanaal en de vissershaven. Het westelijke uiteinde van die landtong wordt toepasselijk aangeduid als ‘kop van de haven’.

Deze aanduiding wordt al in 1896 door het Haarlems Dagblad gebruikt in een bericht over de IJmuider ‘Vischhaven’, die dan ‘reeds 2½ maand gereed’ is: ‘voor vreemdelingen zou een aanwijzing, hoe men nu loopen of rijden moet om naar het strand te komen, zeer gewenscht zijn, want nu is menigeen verplicht zich aan den kop van de haven te laten overzetten of een flink eind terug te lopen.’ De mogelijkheid om zich te laten overzetten laat niet lang op zich wachten. In maart 1902 start Japie Overzet een geregelde veerdienst tussen de kop van de haven en de semafoor. Vandaag de dag kun je je nog steeds laten overzetten vanaf de kop: met de Koningin Emma naar de noordpier, naar SHIP en soms naar het Forteiland, met de Fortwachter naar het Forteiland en met de ferry naar Newcastle.

Ook voor de inwendige mens wordt gezorgd. J. de Leeuw laat voorjaar 1924 door de IJmuidense firma P. Heere en zonen een koffiehuis op de kop bouwen. Omdat het koffiehuis in het schootsveld van het fort staat moet het op grond van de zgn. ‘Kringenwet’ een houten gebouw worden. In geval van oorlog kan het dan snel worden afgebroken. Het koffiehuis dient vooral als schaftlokaal voor havenwerkers, maar anderen zijn ook hartelijk welkom. De IJmuider Courant schrijft in een verslag over de opening: ‘En zoo verrees in eenige maanden het gebouw bij den kop van de haven, achter de zich aldaar bevindende dienstwoningen en kantoren. In uren van wachten zeker wel de mooiste plek van geheel IJmuiden.’

De zaken lopen blijkbaar goed want al na twee jaar laat De Leeuw zijn etablissement uitbreiden met een serre en een terras. Het uitzicht op de buitenhaven en havenactiviteit trekt nog meer mensen aan. Een jaar later wordt de zaak verder vergroot. Het ‘Koffiehuis de Leeuw’, met een afbeelding van een leeuw boven de ingang, wordt een begrip in en rond IJmuiden. Rond 1942 wordt het afgebroken door de Duitsers.

Na de oorlog rest een verdedigingsbunker op de kop. Bezoekers kunnen een vissie happen bij de mobiele vistent van P. Hamers. Medio jaren tachtig wordt het bovengrondse deel van de bunker gesloopt. In 1985 verrijst een restaurant bovenop het ondergrondse deel als fundering. Dit restaurant is nog altijd een favoriete plek voor een maaltijd met fraai uitzicht.

De bijna aan alle kanten door water omgeven kop wordt in de loop der jaren een grote trekpleister, voor zowel IJmuidenaren als toeristen. Er is van alles te zien: langsvarende schepen, de hoogovens, de lossende bulkcarriers en ertstankers, het forteiland, het zeegat tussen de pieren, de semafoor, het sluizencomplex, de vissershaven en overdags de bedrijvigheid rond de ferry. De kop is een favoriete plek om elkaar te ontmoeten. Rond het ‘leugenaarsbankje’ tegen de gevel van het restaurant komen IJmuidenaren graag samen om over het verleden en het heden te praten. De kop is ook een plaats om je koppie te legen, met een hengel, een fotocamera of gewoon niets. De kop is daarnaast een plaats van herdenken. In 1955 is het vissersmonument door koningin Juliana onthuld, ter nagedachtenis aan de vissers die op zee zijn gebleven. In 2015 zijn hierbij plaquettes met namen van omgekomen vissers uit IJmuiden aangebracht.

Voor elke kopbezoeker die met de auto komt geldt: zet je auto wel op de handrem. In de loop der jaren is al menig auto ‘van de kop gerold’. In het kader van het project Havenkwartier van de gemeente Velsen wordt eerdaags in overleg met de ondernemers op en rond de kop de openbare ruimte van de kop van de haven verbeterd. In de eerder dit jaar verschenen nieuwsbrief lezen we hierover: ‘Het parkeren wordt beter gestructureerd. Dit doen we onder andere door bankjes neer te zetten. Er worden elementen aangebracht zodat het niet meer mogelijk is om te water te raken. Ook parkeren rond het Vissersmonument pakken we aan. Voor de vele fietsers die deze bijzondere plek bezoeken komen er fietsenstallingen. En we zorgen ervoor dat de voorzieningen zoals masten en electrakasten zoveel mogelijk geclusterd worden.’ Wat er ook gebeurt met de kop, het is te hopen dat het typisch IJmuidense ‘kop-van-de-haven’ karakter behouden blijft!

De foto is in 2013 gemaakt vanaf de uitvarende Princess Seaways.