In deze rubriek staan we stil bij een typisch IJmuidens onderwerp aan de hand van een foto en naar aanleiding van de actualiteit, een stukje geschiedenis, een bijzondere gebeurtenis, een evenement of gewoon een van de mooie taferelen die IJmuiden biedt. In deze aflevering aandacht voor enkele ‘moeilijke’ straatnamen.

Door Erik Baalbergen

Namen van straten, pleinen en paden kwamen en komen nooit zomaar uit de lucht vallen. Ook in IJmuiden niet. Op de webpagina www.velsen.nl/straatnaamgeving lezen we dat iedereen een nieuwe straatnaam kan voorstellen. De Commissie Naamgeving Openbare Ruimte vergadert over de voorstellen en adviseert het college van burgemeester en wethouders, dat uiteindelijk de straatnaam kan vaststellen.

Uitspreekbaar

Omdat het achteraf wijzigen van een straatnaam omslachtig en duur kan uitvallen, moet een voorstel aan een aantal voorwaarden voldoen. Deze staan ook op de website van de gemeente Velsen. Zo worden ‘namen die zich gemakkelijk laten verbasteren naar bijvoorbeeld belachelijke of dubbelzinnige namen’ afgewezen. En ‘uitspreekbaarheid van de naam van de openbare ruimte is belangrijk’. Wijzigingen in straatnamen vanwege verbastering en onuitspreekbaarheid zijn zeldzaam, maar hebben wel degelijk plaatsgevonden!

Djoojaa of Kompas

Een voorbeeld is de Flavio Giojastraat – spreek uit: Djoojaa. De naam is vastgesteld in januari 1919 voor een straat in de uitvindersbuurt. In november 1926 is de naam toch maar gewijzigd in Kompasstraat, vanwege de uitspreekbaarheid. De Velsense archieven vermelden over deze straatnaamwijziging: ‘Van de naam Flavio Giojastraat mag verwacht worden dat deze, zowel in het spreken, als in de correspondentie, voor het publiek moeilijkheden zal opleveren. Daar Flavio Gioja wordt gehouden voor de uitvinder van het kompas, is gemelde naam veranderd in Kompasstraat, waartoe temeer aanleiding bestaat omdat de straat gelegen is in de onmiddellijke nabijheid van de Vleetstraat en de Sirenestraat, welke straten dus mede zijn genoemd naar zaken, die bij de scheepvaart worden gebruikt’. Kompasstraat bekt inderdaad iets gemakkelijker.

Sjappe of Varenius

Een ander voorbeeld is de Chappestraat – spreek uit: Sjappestraat – genoemd naar de Franse uitvinder van de optische telegraaf. Deze naam is ook vastgesteld in januari 1919 voor een straat in de uitvindersbuurt. In maart 1927 is deze toch maar gewijzigd in Vareniusstraat, omdat men bang is voor verbastering tot ‘Sjappiestraat’; een ‘sjappie’ is een sukkel, een zielig persoon.

De uitspreekbaarheid van Kennemerlaan, vastgesteld in april 1912, is blijkbaar nooit een probleem geweest. Zelfs vandaag de dag weet iedere IJmuidenaar de Kerremerlaan, Kemmenerlaan en Kermerlaan wel te vinden!

Keefuis of Suffeejus

En dan de Cepheusstraat. De naam werd vastgesteld in oktober 1954, samen met de meeste andere namen van straten in de nieuwbouwwijk Duinwijk, genoemd naar planeten, sterren en sterrenstelsels. Cepheusstraat is wel een mooi voorbeeld van een straatnaam die wellicht de toets van uitspreekbaarheid vandaag de dag niet meer zou doorstaan. Misschien daarom is het ook wel de enige straat in Nederland met deze naam voor zover ik heb kunnen vinden. Zonder na te denken spreekt de IJmuidenaar de naam uit als Suffeejusstraat, met de klemtoon op ‘ee’, toch?

De straat is genoemd naar het sterrenbeeld Cepheus, dat weer is vernoemd naar de Griekse mythologische Cepheus, de koning van Ethiopië en getrouwd met Cassiopeia en vader van Andromeda. Gezien de herkomst van de naam, wordt in de sterrenkunde Cepheus uitgesproken als Keefuis. De C wordt in het Grieks altijd als een K uitgesproken, en ‘eu’ wordt uitgesproken als ‘ui’, zoals de naam van de oppergod Zeus wordt uitgesproken als Zuis. Maar ja, hebben we dan een Keefuisstraat?

Toch wordt in het Nederlands de C voor een e, i of ij, ook in Griekse namen, meestal als S uitgesproken, dus krijgen we de Seefuisstraat. Ik moet de eerste IJmuidenaar die onze Cepheusstraat Seefuisstraat noemt nog tegenkomen. Laten we het toch maar gewoon op z’n IJmuiens op Suffeejusstraat houden! O ja, wel met de klemtoon op de ee.

Fotobijschrift: De winkelgalerij in de Suffeejusstraat. Foto: Erik Baalbergen