De zoutdam voor selectieve onttrekking

Wekelijks staan we in deze rubriek stil bij een typisch IJmuidens onderwerp aan de hand van een foto en naar aanleiding van de actualiteit, een bijzondere gebeurtenis, een evenement of gewoon een van de mooie taferelen die IJmuiden biedt. In deze aflevering aandacht voor de aanleg van de zoutdam voor selectieve onttrekking.

Door Erik Baalbergen

De Zeesluis IJmuiden is al weer ruim een jaar geleden geopend. De grootste zeesluis ter wereld zou een zegen voor de scheepvaart door het kanaal moeten zijn, en de oude en door zijn ouderdom af en toe wellicht iets minder getrouwe Noordersluis zou van zijn pensioen moeten kunnen genieten. Maar helaas, zover is het nog niet. Nog een paar jaartjes wachten…

Verzilting

Technisch gezien is de nieuwe zeesluis een hoogstandje, maar zelfs hoogstandjes hebben te maken met de wetten van de natuur. Bij elke schutting stroomt er tien miljoen kilo zout het Noordzeekanaal in. Dat er zout water binnenstroomt bij het gebruik van een zeesluis is natuurlijk allang bekend. Bij elke schutting via de Noordersluis stroomt er immers zes miljoen kilo zout het kanaal in. Door het gebruik van de bestaande sluizen ligt er al een ‘zouttong’, een laag met zout water, op de bodem van het Noordzeekanaal tot voorbij Amsterdam. Het gevaar is dat deze zich verder gaat uitstrekken naar en in het Amsterdam-Rijnkanaal.

Zout water is niet fijn voor de natuur. Ook de land- en tuinbouw wil geen zout sproeiwater. Bovendien wordt in het Amsterdam-Rijnkanaal drinkwater gewonnen, waarbij zout water ook ongewenst is. Eenvoudig even wat meer rivierwater door de kanalen naar zee laten stromen is geen goede oplossing, vooral als de rivierwaterstanden laag zijn. Kortom, hoe minder zout water er het kanaal binnenstroomt, hoe beter. Totdat er een goede oplossing voor de verzilting van het Noordzeekanaalwater beschikbaar is, wordt de Zeesluis IJmuiden nog zo weinig mogelijk gebruikt en moet de Noordersluis op zijn laatste tandjes lopen.

Selectieve onttrekking

Rijkswaterstaat, net bekomen van de bouw en opening van de zeesluis en zich blijkbaar pas laat bewust van het zoutprobleem, heeft een oplossing gevonden in de vorm van ‘selectieve onttrekking’: het selectief afvoeren van zout water via de spuisluis en het gemaal. Bij het scheiden van zout water van de rest wordt gebruik gemaakt van het natuurkundige verschijnsel dat zout water zwaarder is dan zoet water. Het zoute water zoekt dus de laagste delen van het kanaal op. In het Binnenspuikanaal komt een zogenaamde zoutdam, een betonnen wand met een 80 meter brede opening op een diepte van 16 tot 23 meter. Aan de oostzijde wordt het kanaal verdiept. Als er water gespuid wordt, komt dit dus van grote diepte, waar het zoute water in het kanaal zich bevindt. Bij een gemaal in Den Helder is al op kleine schaal positieve ervaring opgedaan met selectieve onttrekking.

Zoutdam

Het bedrijf Van Hattum en Blankevoort heeft van Rijkswaterstaat opdracht gekregen om de zoutdam te ontwerpen en te bouwen. Afgelopen najaar is gestart met de aanleg van twee damwanden van elk 400 meter lengte aan de oevers het Binnenspuikanaal. De damwanden moeten de bestaande oevers op hun plek houden als het Binnenspuikanaal ter hoogte van de zoutdam verdiept wordt tot 23 meter beneden NAP. Op een terrein naast het Binnenspuikanaal worden twee pijlers van elk 27 meter hoog en betonwanden opgebouwd. Zodra het spuikanaal op diepte is gebracht, worden de pijlers met een kraanschip geplaatst en worden de betonwanden tussen de oevers en de pijlers geschoven. Tussen de twee pijlers komt een stalen deur, zodat onderhoudsschepen in het Binnenspuikanaal kunnen komen. De zoutdam zal volgens planning in 2024 in gebruik genomen worden.

Zoutdam IJmuiden

Stoer werk met ongetwijfeld een mooi resultaat, aan ons Nederlanders wel toevertrouwd. Maar net als bij een groot deel van de bouw van de Zeesluis en bij de opening daarvan kunnen wij slechts op afstand toekijken hoe dit machtige waterwerk wordt gerealiseerd. Het plaatsen van de pijlers en betonwanden zal ongetwijfeld een spectaculair gezicht zijn, zelfs op afstand. We gaan het meemaken. O ja, mocht men nog een naam zoeken, deze suggestie is gratis: ‘Zoutdam IJmuiden’.

Fotobijschrift: Blik vanaf de voormalige treinhalte Casembrootstraat op de werkzaamheden van de aanleg van de damwand aan de noordoever van het Binnenspuikanaal. Foto: Erik Baalbergen