IJmuiden – Op 29 april is het precies 90 jaar geleden dat de Noordersluis werd geopend. Het officiële openingsmoment vindt plaats op de brug van de Johan van Oldenbarnevelt, die tegen 1 uur ’s middags door de binnendeur de sluis in vaart. Na een toespraak van de minister van Waterstaat geeft koningin Wilhelmina met het overhalen van een hendel het een sein om de buitendeur te openen.

Een staatscommissie onder leiding van dr. Kraus constateert in 1911 dat schepen van 300 meter lang en 30 meter breed binnenkort gangbaar zullen zijn. Als Amsterdam wil bijblijven, moet er een nog grotere sluis komen. 

De Eerste Wereldoorlog (1914-1918) vertraagt de besluitvorming. In 1915 wordt een wetsvoorstel ingediend voor de aanleg van de sluis van 400 meter lang en 50 meter breed, met een drempeldiepte van 15 meter beneden N.A.P. De nieuwe sluis wordt van beton en krijgt roldeuren. Verder wordt de sluis iets schuin geplaatst, wordt het landeinde van de Noordpier naar het noorden verplaatst en komt er een vaargeul ten noorden van het fort. Hierdoor kunnen grote schepen met een ruime bocht goed op de sluis aanvaren, zowel tussen de zee en de sluis als richting Amsterdam. Aan de landzijde van de sluis moeten de schepen direct op koers komen om de smalle doorgang van de Velserspoorbrug te kunnen passeren.

In 1919 start het graven van de bouwput. De aan de noordzijde van de Middensluis ontstane buurt ‘IJmuiden over de sluis’, of in de volksmond ‘Blikkenbuurt’ (zo genoemd omdat de bewoners de erven en schuurtjes tegen stuifzand beschermden met oude blikken platen), verdwijnt hierbij. Ook verdwijnen grote stukken bosgebied. Het zand wordt gebruikt bij onder meer de bouw van het Amsterdamse Olympisch Stadion en de aanleg van wegen. In 1923 beginnen de betonwerken. De bouw van het binnenhoofd, de schutkolkwanden en het buitenhoofd wordt gefaseerd “droog” uitgevoerd; met bronbemaling wordt de bouwput droog gehouden. De sluis krijgt drie deuren, van elk 54 meter lang, 20 meter hoog en 7½ meter breed. Twee deuren, waarvan een als reserve, komen in het buitenhoofd en eentje komt in het binnenhoofd. De deuren staan op wagentjes die op in de sluisvloer bevestigde rails lopen. De sluisdeuren zijn in Rotterdam gebouwd en worden met sleepboten over zee naar IJmuiden gesleept. De eerste deur komt in 1927 gereed.

De nieuwe sluis krijgt de naam ‘Noordersluis’. De totale bouwkosten voor de sluis zijn geraamd op 13 miljoen gulden, maar bedragen uiteindelijk ruim 20 miljoen gulden. De Noordersluis is bij de opening de grootste schutsluis ter wereld. 

Aanvankelijk wordt de elektriciteit voor het bewegingsmechanisme van de sluisdeuren geleverd door de centrale op het Sluiseiland bij de Middensluis. Vanaf 1942 betrekt de Noordersluis de elektriciteit van de PEN-centrale in Velsen-Noord. Tot ver in de oorlog blijft de Noordersluis beschikbaar voor het scheepvaartverkeer. Na Dolle Dinsdag (5 september 1944) wordt de sluis onklaar gemaakt en de doorvaart gestremd. Beide deuren in het buitenhoofd worden gesloten, de rolwagens onder de deuren verwijderd en de ruimte tussen de deuren volgestort met zand. Ook wordt met explosieven de sluis beschadigd. Zo worden de bewegingsmechanismen van de deuren vernield, wordt geprobeerd om de kolkwanden te laten instorten en wordt het centrale machine- en bedieningsgebouw boven de binnendeur vernietigd. Na de oorlog worden alle zeilen bijgezet om de Noordersluis te herstellen. In juli 1946 wordt de sluis weer in gebruik genomen, zij het eerst nog met een tijdelijk bewegingsmechanisme voor de deuren

Het autoverkeer over het kanaal neemt in de eerste helft van de jaren vijftig fors toe. Omdat de Velserpont lange wachttijden oplevert en de Velsertunnel nog niet af is, besluit Rijkswaterstaat in 1955 om een weg over de sluizen aan te leggen. De deuren van de Noordersluis worden elk voorzien van een rijbaan zodat het verkeer over de deuren kan rijden.

De Noordersluis nadert nu het einde van zijn levensduur. Volgens planning zal in 2022 de nieuwe Zeesluis de taak overnemen en wordt de Noordersluis overbodig. 

(Bron: Typisch IJmuiden 3 en 10 oktober 2019, foto’s: Erik Baalbergen)

Foto boven:

De foto uit 2011 toont de Noordersluis ruim voor aanvang van de bouw van de nieuwe zeesluis.