Santpoort – Noord – ,,Omdat mijn werk geselecteerd is voor het BredaPhoto themanummer van het blad Professionele Fotografie, vond mijn vrouw dat ik maar eens de krant moest bellen’’, zo begint de email die we kregen van portretfotograaf Menno Bonkenburg. Vonden wij een prima idee. Kijk naar MIJ is namelijk een heel bijzonder fotografieproject dat mensen op een andere, diepere manier in beeld brengt. Zoals een van zijn modellen zegt: ,,Een fotoshoot met Menno is een reis door je ziel.’’
Door Ingeborg Baumann
Kijk naar MIJ is een doorlopende serie van inmiddels tachtig foto’s waarbij de modellen, mensen zoals jij en ik, geportretteerd zijn in hun meest pure vorm. Zonder opsmuk, zonder make-up, naakte schouders, allemaal met dezelfde, in zichzelf gekeerde maar wellicht wel daardoor open blik. Een breed menselijk palet van portretten. Zelf zegt Menno: ,,Ik probeer mensen op een onderzoekende manier in beeld te brengen.’’
Ik kijk met mijn gevoel
Menno vertelt bevlogen, hij praat ook ‘beeldend’: ,,Ik heb inmiddels een reis van 63 jaar achter de rug waarin veel is gebeurd. Na een aantal gebeurtenissen stelde ik mezelf de vraag: ‘Zou ik de levensreis van anderen in een portret kunnen vangen?’ Ik kijk met mijn gevoel en ben op zoek naar de persoon die voor me zit. Het gaat bij dit project juist niet om dat individuele portret, maar de kracht van een serie portretten.’’
Portret 19
Hij is al sinds 1985 bezig met reportage-, portret- en reisfotografie en de laatste 15 jaar is hij zich gaan toeleggen op studio portretfotografie. Kijk naar MIJ is vrij werk, niet commercieel dus. Maar altijd geldt: ,,Ik ben op zoek het mooiste van de persoon die geportretteerd wordt, en haal juist dát naar boven. Mijn motto: mooi beeld maak je samen, is echt iets wat vanuit mijn hart komt.’’ Zijn studio heeft hij in Spaarndam waar hij opereert onder de naam Portret19. ,,19 is mijn heilige getal. Dat is ontstaan vanuit de vriendschap met een vriend van mij, Richard. We waren altijd samen bezig met muziek. En hoe hoger de snelheid van de geluidsband, des te beter vonden we het klinken. ‘Staat hij op 19?’ Was onze gevleugelde uitspraak. Maar het getal 19 komt mijn hele leven, op allerlei manieren, terug. Richard en ik waren ook heel veel bezig met fotografie. Steeds weer nieuwe creatieve dingen bedenken. Het portret-project heb ik opgedragen aan mijn boezemvriend Richard van Keulen die afgelopen 31 december onverwacht is overleden. Hij was mijn grootste fan.”
Aan niets denken
Menno heeft naast de fotografie ook gewerkt in het onderwijs en in het maatschappelijk werk. Want ja, er moest wel brood op de plank. Hij heeft altijd met mensen (samen)gewerkt, óók in de fotografie. De laatste 12 jaar met name portretfotografie. Hij zegt: ,,Ik wil dat de bínnenkant van mensen gepakt wordt. Ik kan dat. Ik voel aan wat ze nodig hebben. Ik laat mensen, net zoals kinderen dat kunnen, denken aan niets. Gewoon niets. Dan zie je de gelaatsuitdrukking, de blik, veranderen en komt voor mij de pure mens naar voren en ik fotografeer dan als het ware van buiten naar binnen in plaats van dat ik het binnenste van mensen naar buiten laat komen. Dat is andersom denken en dan krijg je de mooiste, meest eerlijke resultaten. Ik laat mensen gedachteloos voor zich uit staren en voel aan wat er gebeurt. Verder, klinkt raar, heb ik een ‘slechte lens’, een uit de jaren ’60 op mijn moderne camera gemonteerd. Die prachtige imperfectie van deze lens vormt een natuurlijk soort filter van zachtheid in kleurweergave. Dat is juist fijn, want als je daar zo zit, op die kruk in mijn studio, kan dat best kwetsbaar voelen. Als die lens gestolen wordt ben ik de sjaak.’’
Ziel en zaligheid
Voor het project kijk naar MIJ, zijn er vaak diepgaande gesprekken met de modellen. Mensen vertellen hem in alle rust hun ziel en zaligheid. En daar is Menno naar op zoek. De ultieme rust in je zijn. Daar zet hij andere antennes voor aan en hij probeert dit dan op te pikken. ,,Dat klinkt allemaal een beetje zweverig maar dat is het juist niet. Het is puur menselijk. Mensen vinden het interessant hun eigen reis terug te kunnen zien in een portret wat soms best wat confronterend kan zijn. Maar het is gewoon wie ze zijn. Confronterend maar niet iets om van te schrikken, het is hun eigen reis voor anderen om naar te kijken en te raden. Ik zie hen als helden.’’
Individualiteit
Door de uniformiteit van de beelden zie je de individualiteit van de geportretteerden. Je blijft kijken. Je brein weet eigenlijk niet wat het ermee aan moet. Het is de bedoeling dat Menno een nog grotere dwarsdoorsnee van de maatschappij gaat portretteren. Dus juist ook pubers, mensen met een achterstand tot de maatschappij, dak- en thuislozen, vluchtelingen, transmensen. Waarbij bijvoorbeeld moslima’s wel gewoon hun hoofddoek aanhouden. ,,Dat is een onderdeel van hun zijn. Of misschien wel een kettinkje dat ze hun hele leven dragen. Dat hoort dan bij je. En zo laat ik de mensen hun verhaal vertellen zonder dat ze praten.’’
Alle informatie over zijn werkwijze, opzet en meer, kun je vinden via : www.kijknaarmij.com Weet dat je altijd de eindcontrole hebt als hij je portretteert. Je zit echt nergens aan vast!
Fotobijschrift: Het project Kijk naar MIJ. De foto is genomen met het toestel van de verslaggever. Zij drukte op de knop naar aanwijzingen van Menno die de foto ook bewerkte.