IJmuiden  – Vorig jaar was de Veteranendag Velsen heel ontspannen. Hoewel het land drie weken later weer op slot ging door Corona. Dit jaar mocht ‘alles’ weer en daar was iedereen blij om. Toch was het door de nog steeds woedende oorlogen, nu ook in Europa, en en de durende spanningen in de wereld op alle gebieden, een beladen middag. Een middag ook die binnenkwam als een mokerslag bij de ruim 80 veteranen, hun partners en begeleiders.

Door Ingeborg Baumann

Op de uitnodiging namens het college van de gemeente Velsen stond: ,,Respect voor onze veteranen is een groot goed. Onze maatschappelijke waardering tonen we aan onze veteranen op Veteranendag Velsen. Zij hebben zich immers ingezet voor onze vrede en veiligheid. Hun doorzettingsvermogen is voor ons een bron van inspiratie.’’

Herinneringen ophalen

De 83-jarige heer Heeremans bezoekt de Veteranendag ieder jaar. Hij voer onder andere op het Marineschip Karel Doorman als boordschutter. Ook diende hij in New Guinea en voer ook op onderzeebootjagers. ,,Toen was ik nog lekker jong. Ver van huis zijn daar wende je aan. Nee, ik kan me niet herinneren dat ik ooit bang ben geweest.’’ Feit is echter dat veteranen zelden of nooit praten over de gebeurtenissen die toch een enorme impact op hun leven gehad moeten hebben. Alleen met andere veteranen. En dat is wellicht wel de grootste reden dat dit soort middagen zo belangrijk zijn. Marcel van der Vaart uit IJmuiden werd in 1994 uitgezonden op een VN-missie vlak voor de enclave van Srebrenica, ook bekend als het Bloedbad. Het is de eerste keer dat hij ingaat op de uitnodiging. ,,Het programma sprak me aan. En dit jaar voelt anders in verband met wat er in de wereld gaande is. Het was een spannende tijd, ik was een van de laatste dienstplichtigen. En toch was het ook een leuke tijd.’’ Later zullen we in de indringende documentaire van Vik Franke een klein beetje leren begrijpen wat hij bedoelt. Humor is een machtig wapen als ‘spannend’ een understatement wordt.’’

Verbondenheid

De schoonvader van Marcel, Ab Postma, was beroepsmilitair tijdens de Koude Oorlog en deed mee aan NAVO-oefeningen aan de Oost-Duitse grens. Ze zitten aan een tafel samen met Floor Kok, die acht jaar bij de Marine heeft gewerkt en een bekend en geliefd persoon is in Velsen. Een community, vindt Floor. Zij organiseerde afgelopen zomer een reünie waarvan ze zegt op Facebook: ,,We deelden verhalen met elkaar, verhalen die we nog nooit eerder deelden. Er ontstonden bijzondere gesprekken. Maar écht, gesprekken die ertoe doen. Kameraadschap, integriteit, humor, respect, aandacht, commitment.’’ En precies dat kenmerkt de sfeer die op deze Veteranendag rondzoemt. Tussen iedereen. Opvallend dat tussen de ‘oude jongens’ de jonge Zoë Gerritsen rondloopt. Singer/songwriter, voorvechtster LHBTI-gemeenschap, en nu ook lid van het Comité 4 en 5 mei Velsen. ,,In verband met de verjonging’’, zegt voorzitter Peter Hamersma. Nu weet heel Velsen inmiddels dat als Zoë ergens aan meedoet, dat ze dat met al haar inzet, spontaniteit en energie doet. Zoë is zo’n type waar je wat aan hébt en waarop oudere generaties kunnen vertrouwen en bouwen.

Veteraneninloophuis

Het gezelschap wordt welkom geheten door Paul Kuiper, voorzitter van het Veteranen Comité. Hij introduceert het initiatief van Ina Leen en Jorgen Bijl die al een tijd met het idee rondliepen een ontmoetingsplek voor Veteranen te creëren. Dat is een feit nu. Zij vertellen een paar uur na de bijeenkomst: ,,Van de gemeente al groen licht gekregen en in overleg met dhr. Kuiper van het Veteranen comité hier in Velsen , even de reacties op deze Velsense Veteranendag afgewacht. Onze verbazing was groot toen we vanavond heel veel positieve reacties kregen met de daarbij behorende inschrijvingen! Dus bij deze: Veteraneninloophuis Velsen is een feit! Vooralsnog starten we met één dagdeel in de maand, gewoon bij ons thuis en mochten we groeien gaan we uiteraard met de gemeente in overleg. Plan is om half december te starten.

Burgemeester Frank Dales

Frank Dales staat er, vooral bij de pers, om bekend dat hij a la minute en bevlogen speecht. En het onderwerp grijpt hem zichtbaar aan, juist dit jaar. ,,Want het is belangrijk mensen te ontmoeten die in dezelfde omstandigheden hebben gediend. De dingen die jullie gezien hebben kunnen niet aan iedereen worden verteld. Bij veel mensen wordt het basisgevoel van veiligheid aangetast door de huidige dreiging en onzekerheid. Iedereen is in verwarring en op zoek naar zekerheden. En veteranen zijn net mensen. De oorlog tussen Rusland en Oekraïne rijt oude wonden open. Dank jullie wel voor het beschermen wat ons dierbaar is. Daar hebben jullie voor gevochten.’’ En: ,,Je moet als militair wel van mensen houden. Je werkt in een groep en met die groep moet je het doen. Tijdens een oorlog weet je pas wat 24/7 betekent. Je ziet hartverscheurend leed onder de bevolking en dat gaat dag en nacht door. Er gebeuren nu dingen in Oekraïne waar je je bijna niet in kunt verplaatsen en die ik in gesprekken heb gehoord. De eerste zin in een telefoongesprek: ‘Leef je nog?’ Geen contact meer met iemand kunnen krijgen kan twee dingen betekenen. De dood of de telefoon stuk.’’ Het Wilhelmus wat daarna uit alle monden klinkt krijgt een andere lading.

09:11 Zulu

En dan volgt de documentaire van Vik Franke, 09:11 Zulu. De documentaire die deze Veteranendag een andere insteek geeft dan anders, die schokt, ogen opent en stil maakt. De documentairemaker volgt gedurende twee maanden taakgroep Viper, een groep commando’s die van 2006 tot 2010 verkenningsmissies uitvoerde in de Afghaanse provincie Uruzgan. In de documentaire is de eenheid onderweg naar een bermbommenbouwer wanneer die om 09:11 Zulu-tijd, een militaire tijdsaanduiding voor 13:41 Greenwich Mean Time, in een hinderlaag loopt. De beelden worden afgewisseld met de woorden van Franke. Een stoere man, gekleed in camouflagepak. Een imponerende man, relativerend en met humor. ,,Excusez le mot’’, werd een paar keer gehoord als hij niet anders dan met krachttermen kan uitdrukken wat de beelden teweegbrengen. Bij hem. Bij de zaal met veteranen. De rode draad van de documentaire is de paradox, de tegenstelling dus, tussen de realiteit en de beeldvorming die ontstaat door de media. Wat is ‘the ground truth’ de werkelijke situatie ter plekke? Wat is de impact op de ziel van de man die moet doden voor zijn geld? Maar ook: ,,We should have been dead Vik. But we enjoyed also the shit out of it.’’ Franke sluit af: ,,In 2011 dacht ik: ‘Wat moet ik nu nog heftig vinden?’’ En dan breekt de man. Hij vertelt over zijn dochter Jackie die dat jaar werd geboren. Hij gaat van het toneel af maar komt terug om met een gebroken stem waar niet uit te spreken emoties in doorklinken om een saluut te brengen. Een saluut aan de mensen die er niet meer zijn. Burgemeester Dales is bijna letterlijk sprakeloos. Dat maken we niet vaak mee. ,,Wat een verschil tussen Den Haag en de media en ‘on the ground’. Wat laten we onze militairen in de steek.’’

https://www.youtube.com/watch?v=KX7J8JppYJw

Foto onderschrift 1: Burgemeester Dales spreekt de veteranen en hun gezelschap toe. Foto: Reinder Weidijk