Meester Serné was 41 jaar leerkracht in IJmuiden op de Marnixschool. De naam van deze school veranderde later in Het Kompas. Hij deelt zijn belevenissen en herinneringen regelmatig met ons in een column. Deze keer: Herinneringen aan de kaart van Polybios, gedaan in de bus.

Op een morgen ging ik met de bus naar Haarlem, zonder een echt doel. Bij het instappen bleek het in/uitcheck apparaat buiten gebruik. Een landelijke storing. Dus een gratis rit. In Haarlem besloot ik in de bus naar Leiden te stappen en een bezoek aan het Museum van Oudheden te brengen. Opnieuw een gratis rit. Vervolgens met de Museumkaart het museum in en rondgekeken. Na afloop was ik benieuwd naar de storing in de bus, maar ook de bus terug naar Haarlem had problemen met het in/uitcheck apparaat, dus weer een gratis rit.

Er stapten twee mannen van middelbare leeftijd in, die mij aankeken en me herkenden. Na goed kijken herkende ik ze ook. Ze hadden bij mij in de klas gezeten, lang geleden. Er ontstond een gesprek over vroeger en allerlei herinneringen werden opgehaald aan hun tijd bij mij in de klas.

Ze vertelden over een thema over wiskunde en het ontstaan van geheimtaal, morsetaal, codetaal en tegenwoordig wachtwoorden.

Deze heren herinnerden zich de geschiedenislessen over Polybios, een Griek, in Romeinse gevangenschap. Hij bedacht in ongeveer 200 v.Chr. een bord of kaart om letters in cijfers te veranderen en op die manier geheime boodschappen door te geven. Ook Julius Ceasar gebruikte deze codetaal en zelfs de Duitsers in WOI en WOII gebruikten deze geheime codetaal, ENIGMA, om geheime boodschappen door te geven.

De ‘jongens’ vertelden dat we met de klas zelf mededelingen in code opschreven aan de hand van ‘Het bord/de kaart’ van Polybios. Ik was dit finaal vergeten, maar langzamerhand kwamen die herinneringen boven.

(Een vierkant met bovenaan, horizontaal cijfers 1 t/m 5 en links verticaal ook. Middenstuk alfabet. Elke letter kan vertaald worden in cijfers. Voorbeeld: De letter H wordt het getal: 23. Zo wordt een tekst codetaal).

Blijkbaar eindigde ik altijd met de uitroep: ,,Zo…nu over tot de orde van de dag.’’ Hetgeen betekende dat we weer uit de gewone boekjes moesten werken, wat veel saaier was.

Nog altijd denken ze bij die kreet van mij aan de kaart van Polybios en codes.

Deze twee, ‘keurige heren’ zijn verder gegaan in de wiskunde en hebben zich gespecialiseerd binnen de ICT in codebeveiliging en zijn tevens docent wiskunde op een Hogeschool in Leiden. In Haarlem namen we hartelijk afscheid en stapte ik op de bus naar IJmuiden. Opnieuw gratis ritje. Fantastisch, deze voor mij verloren herinneringen terug te horen.

Foto: het bord van Polybios. Afbeelding aangeleverd