In deze rubriek staan we stil bij een typisch IJmuidens onderwerp aan de hand van een foto en naar aanleiding van de actualiteit, een stukje geschiedenis, een bijzondere gebeurtenis, een evenement of gewoon een van de mooie taferelen die IJmuiden biedt. In deze aflevering aandacht voor het voormalige warenhuis Gebr. Bischoff aan de Neptunusstraat.
Door Erik Baalbergen
Een paar weken geleden stuurden vrienden mij een foto van een fragment van een tegeltableau met een vraag. Ze waren op bezoek in het Zaans Museum in Zaandam en zagen daar het Bischoff Tableau. Dit prachtige tegeltableau was op 25 augustus 1920 ‘aangeboden door Deelhebbers en Bedryfsleiders der Firma’ aan de heer W. Bischoff, ter gelegenheid van het 25-jarig bestaan van diens warenhuisimperium. Aan de rand van dit tableau bevindt zich een stukje IJmuiden.
Gebr. Bischoff
Het tableau toont in het midden het monumentale winkelpand van Gebr. Bischoff op de hoek van de Stationsstraat en de Westzijde in Zaandam. Daaromheen bevinden zich kleinere afbeeldingen van de toen vijftien filialen in den lande, onder meer in Zwolle, Rotterdam, Deventer en Dordrecht. Bij een van de filialen staat een afbeelding van een statig pand en de tekst ‘YMUIDEN 1908’. Omdat de vrienden weten dat ik m’n tanden graag zet in vragen en raadsels rond IJmuiden, is de vraag waar dit pand staat of gestaan heeft.
Aan de hand van advertenties van Gebr. Bischoff in kranten van ruim honderd jaar geleden heb ik het antwoord snel gevonden. Het filiaal zat op de hoek van de Neptunusstraat en de Van de Pollstraat. En nog mooier: het pand staat er nu nog steeds, zij het tegenwoordig iets minder statig. Ondanks het snelle antwoord, wil ik natuurlijk het naadje van de kous weten en ben ik verder gaan zoeken naar de achtergronden achter dit pand en Gebr. Bischoff.
Goedkoop en toch goed
Over warenhuisketen Gebr. Bischoff is informatie te vinden op onder meer de website van het Zaans Museum. In 1888 komen de dan zestien of zeventienjarige Wilhelm Bischoff en zijn broer vanuit Duitsland als gelukzoekers naar Nederland. In 1895 beginnen zij in Zaandam de Manufacturen- en Textielzaak Gebroeders Bischoff. Op dezelfde plek, op de hoek Stationsstraat-Westzijde, openen zij in 1905 een monumentaal nieuwbouwpand. Dit pand staat daar vandaag de dag nog steeds.
Het warenhuis Gebr. Bischoff weet met een assortiment van ‘regenjas tot tafelkleed’ en van ‘gordijn tot herenkostuum’, en de reclamekreet ‘Goedkoop en toch goed’ veel klanten te trekken. Later worden dames- en kinderkleding aan het assortiment toegevoegd. Mensen komen er om te winkelen en gezien te worden. Het warenhuis sluit haar deuren definitief in 1980, in een tijd dat ook veel andere warenhuizen in verval raken.
Hotel en winkels
Vanaf 1903 opent Gebr. Bischoff filialen in het hele land. Het derde filiaal wordt in 1908 in IJmuiden geopend, in een statig winkelpand aan Neptunusstraat met huisnummer 27. Het pand maakt deel uit van het oorspronkelijke complex van hotel Augusta, aan de Oranjestraat en de Neptunusstraat. In 1907 geeft de IJmuidense vishandelaar W. van Voorst opdracht tot het bouwen van een complex met hotel, vijf winkelpanden en bovenwoningen, op de plek waar tot in 1907 kleine burgerwoningen staan.
De ontwerpers van het complex zijn de IJmuidense vader en zoon C. en L.A. de Pagter. De bouw van het hele complex wordt gegund aan P. Heere & Zonen, uit IJmuiden en Egmond aan Zee. Middelpunt van het complex is Hotel Augusta, dat haar deuren begin mei 1908 opent. Eén winkelpand met bovenwoning komt aan de Oranjestraat. Vier winkels met bovenwoningen worden gebouwd aan de Neptunusstraat, tussen Augusta en de Van de Pollstraat. In het hoekpand aan de Neptunusstraat en de Van de Pollstraat komt het filiaal van Gebr. Bischoff.
Filiaal in IJmuiden
De IJmuidense filiaalhouder is Hermanus van Keulen. Hermanus is in 1870 in Zijpe geboren en in 1902 in Hoorn getrouwd met Philippine Elisabeth Tool. Bij het trouwen is Hermanus winkelbediende. Bij de geboorte van een kind in november 1909 is Hermanus koopman en woont het gezin in IJmuiden, op het adres Neptunusstraat 27. Blijkbaar woont het gezin in de bovenwoning.
Hermanus opent de winkel in het statige pand aan de Neptunusstraat in 1908 onder de eigen naam, H. van Keulen. Later wordt geadverteerd onder de naam ‘Filiaal Gebr. Bischoff – H. van Keulen’ in de Neptunusstraat in IJmuiden als ‘Grootst en voordeligst speciaalhuis in Heeren- en Kinderkleeding’. Weer later heet de zaak ‘Fa. Gebr. Bischoff’, dus zonder H. van Keulen in de naam.
Driehuis
Vanaf medio jaren twintig verkoopt het warenhuis naast ‘Heeren-, Jongeheeren- en Kinderkleeding’ ook ‘Dames- en Kinderconfectie, Manufacturen, Bedden en Tapijten’. De zaak loopt blijkbaar goed, want volgens advertenties uit de jaren twintig en dertig van de vorige eeuw zijn er tien etalages en is het adres Neptunusstraat 27-33. Het IJmuidense filiaal van Gebr. Bischoff beslaat tot in de Tweede Wereldoorlog blijkbaar de vier winkelpanden aan de Neptunusstraat, naast Hotel Augusta.
Rond de oorlog is de naam kortweg ‘Bischoff’. Tot in de oorlog zit Bischoff aan de Neptunusstraat, maar na de evacuatie van IJmuiden en de bevrijding zit de zaak in ‘Heren- en Kinderkleding, Manufacturen, Bedden, Tapijten, Meubelen en Woninginrichting’ in Driehuis, op het adres Driehuizerkerkweg 94.
Noodwinkel
Eind 1946 keert Bischoff terug naar IJmuiden en betrekt, evenals veel andere voormalige IJmuidense winkels, die tijdens en na de oorlog verspreid buiten IJmuiden zaten, een noodwinkel in de winkelgalerij aan de Oosterduinweg. Het adres wordt eerst Oosterduinweg 21. In 1952 wordt het huisnummer 26. In het najaar van 1954 verhuist Bischoff naar een nieuwgebouwd en permanent winkelpand op Kennemerlaan 61, naast de Zaanlandsche Schoenhandel.
Van Keulen
In september 1957 kondigt de zaak aan dat zij de naam Bischoff niet meer zal voeren, maar ‘Van Keulen’, zoals bij de oprichting in 1908. In het nieuwe Van Keulen logo staat de tekst ‘speciaalzaak sedert 1908’. Jaren later verhuist de zaak van Van Keulen naar de Lange Nieuwstraat. De herenmodezaak bestaat daar nog steeds onder de naam Patrick van Keulen Casual & Business. Na bijna 120 jaar verkoopt een Van Keulen nog steeds herenkleding in IJmuiden!
Fotobijschrift: Het voormalige winkelpand van Gebr. Bischoff op de hoek van de Neptunusstraat en de Van de Pollstraat. Foto: Erik Baalbergen, mei 2024