De geknikte flatgebouwen aan het Maasplantsoen

In deze rubriek staan we even stil bij een typisch IJmuidens onderwerp aan de hand van een foto en naar aanleiding van de actualiteit, een bijzondere gebeurtenis, een evenement of gewoon een van de mooie taferelen die IJmuiden biedt. In deze aflevering aandacht voor de geknikte flatgebouwen aan het Maasplantsoen.

Door Erik Baalbergen

De twee aan elkaar gespiegelde flats met ‘een knik’ aan het zuideinde van het Stadspark, aan de Waalstraat en de Dolfijnstraat, zijn de laatste tijd in het lokale nieuws vanwege de plannen om ze slopen en te vervangen door nieuwe appartementen. De flatgebouwen van Woningbedrijf Velsen zijn verouderd en voldoen niet meer aan de eisen van deze tijd.

Plannen

De sloop- en nieuwbouwplannen vormen een eerste stap in het kader van de gebiedsvisie Van Pont tot Park. Met deze gebiedsvisie wil de gemeente Velsen het gebied tussen het Pontplein en het Stadspark vernieuwen middels het ‘het vernieuwen van de huurwoningvoorraad, het toevoegen van woningen, het concentreren van winkels tussen het Marktplein en Velserduinplein, het maken van een horecaplein van Plein 1945 en een verbeterde verkeersstructuur’.

Over de sloop van de twee flatgebouwen wordt al jaren gesproken, maar zolang de plannen voor de nieuwbouw nog niet concreet genoeg zijn, blijven ze staan. Vanwege het verlopen en niet kunnen verlengen van de zogenoemde leegstandvergunning voor de twee panden eind dit jaar zouden alle bewoners eind november hun appartement moeten verlaten. In het artikel ‘Flats Waalstraat en Dolfijnstraat: vertrekken of inpandig verhuizen’ doet Raimond Bos in deze krant op 3 augustus verslag van de gang van zaken rond deze wettelijk gezien ongetwijfeld correcte maar eigenlijk volstrekt absurde gang van zaken. In deze ‘Typisch’ ga ik daar verder niet op in. Ik sta wel even stil bij de flatgebouwen zelf.

Hoogstandjes

Eigenlijk zijn de panden voor die tijd best wel architectonische hoogstandjes in het naoorlogse IJmuiden. In het ‘Monumentenrapport Nieuw IJmuiden’ lezen we dat de twee flatgebouwen de zuidelijke afsluiting van de groenstrook aan het Gijzenveltplantsoen en het Moerbergplantsoen vormen. ‘Dudok ontwierp de groenstrook om een verbinding te realiseren tussen de Heerenduinen en het Noordzeekanaal. De geknikte hoofdvorm van de flatgebouwen is te vergelijken met de hoofdvorm van de bebouwing aan de Homburgstraat van architect Hoosemans, de noordelijke afsluiting van Dudoks groenstrook.’ Voor de aanhangers van de ankervorm in de plattegrond van IJmuiden vormen de twee flatgebouwen een essentieel onderdeel van Dudoks ‘anker’, waarbij de stok wordt gevormd door de Lange Nieuwstraat en de vloeien door de groenstrook.

Met het slopen van de twee gebouwen verdwijnt dus een karakteristiek element en architectonisch hoogstandje. Het Monumentenrapport meldt: ‘De door de Amsterdamse architect Arthur Staal ontworpen panden zijn karakteristiek voor de naoorlogse architectuur van Arthur Staal. De flatgebouwen zijn expressief vormgegeven met uitkragende en terugliggende elementen zoals balkons en erkers.’ Een renovatie in de jaren negentig van de vorige eeuw, waarbij de kozijnen zijn vernieuwd en de oorspronkelijke balkonhekken zijn vervangen door nieuwe geperforeerde oranje stalen balkonhekken met een blauwe reling, heeft het oorspronkelijke aanzicht aangetast. Maar desondanks zijn het nog steeds fraaie en in het oog springende gebouwen!

Staal

Arthur Staal is ontwerper van veel meer nieuwbouw bij de wederopbouw en uitbreidingen van Velsen. In de naoorlogse jaren lezen we regelmatig van grotere bouwprojecten naar zijn ontwerp. Begin jaren vijftig krijgt Staal opdracht voor het ontwerp van de twee flatgebouwen als afsluiting van de groenstrook bij het Gijzenveltplantsoen, aan het zogenaamde Maasplantsoen. Maar de bouw wordt aanvankelijk uitgesteld omdat deze te duur is. Inmiddels wordt wel gestart met de bouw van de nieuwbouwwijk Duinwijk, aan de andere kant van het Gijzenveltplantsoen.

Pas eind december 1955 krijgt het bouw- en aannemingsbedrijf Van der Putten te Haarlem en Velsen opdracht tot de bouw van de twee flatgebouwen naar ontwerp van Staal, met zes bouwlagen, tachtig etagewoningen en tien garages. Het bijzondere is dat de bovenste woonlaag uit pensionwoningen zal bestaan, die in de zomer verhuurd gaan worden. In april 1956 gaan de eerste palen de grond in. Bij de bouw wordt gebruik gemaakt van een voor IJmuiden op dat moment nog uniek systeem heipalen, de zogenaamde Franki-palen.

Pensions

In de loop van 1957 komen de flats beschikbaar. De zestien pensionwoningen op de bovenste verdiepingen tellen vier tot zeven kamers en worden door de gemeente voor de zomerverhuur aangeboden. Elk van deze woningen zou meer dan 100 gulden per maand moeten opbrengen, een heel kapitaal in die tijd. In juli 1957 zoekt de gemeente via advertenties pensionhouders. De overige woningen worden via het huisvestingsbureau toegewezen. In de jaren zeventig wordt gesproken van het splitsen van de pensionwoningen, om dubbel zoveel kleinere woningen te creëren.

Maasplantsoen

We kunnen de creaties van Staal nog steeds bewonderen. Laten we hopen dat er tot de daadwerkelijke sloop een schappelijke oplossing voor de huidige bewoners komt. Misschien is er een klein maasje in de wet te vinden? Bijvoorbeeld, laat de bewoners in hun eigen woning zitten, maar wijzig de woonadressen van de twee flats aan de Dolfijnstraat en Waalstraat in Maasplantsoen. Tenslotte is Maasplantsoen een officieel, met een raadsbesluit op 4 december 1951 vastgestelde straatnaam! Elke bewoner dus een nieuw adres, zonder onnodige verhuizingen en kosten. En het Maasplantsoen zou, na ruim zeventig jaar, echte bewoners hebben!

Fotobijschrift: Het geknikte flatgebouw van Staal aan de Dolfijnstraat. Als je een spiegel links of rechts van deze foto houdt, zie je het gebouw aan de Waalstraat. Foto: Erik Baalbergen