Schermutselingen rond een wegversperring tijdens Bevrijdingsrit

In deze rubriek staan we even stil bij een typisch IJmuidens onderwerp aan de hand van een foto en naar aanleiding van de actualiteit, een bijzondere gebeurtenis, een evenement of gewoon een van de mooie taferelen die IJmuiden biedt. In deze aflevering aandacht voor de nagespeelde schermutselingen rond een wegversperring tijdens de Bevrijdingsrit Velsen 2023.

Door Erik Baalbergen

Op 4 mei herdenken we de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog en van oorlogssituaties en vredesmissies waarbij Nederland betrokken was na de Tweede Wereldoorlog. In Velsen en IJmuiden vindt dat herdenken plaats in de vorm van diverse bijeenkomsten, kransleggingen, een stille tocht naar Westerveld en de Jan Bonekampherdenking op de Westerbegraafplaats.

Bevrijding en vrijheid

Op 4 mei volgt 5 mei, een dag van het vieren van de bevrijding en onze vrijheid. Ook in Velsen en IJmuiden wordt deze dag gevierd, hoewel de werkelijke bevrijding van onze gemeente drie dagen later, op 8 mei 1945 plaatsvond.

Het Bevrijdingsvuur wordt dit jaar op 5 mei door een estafetteploeg vanuit Wageningen naar Plein 1945 gebracht. Vanaf het Polderplein in Velserbroek wordt de ploeg begeleid door een colonne van historische militaire voertuigen, die tijdens hun eerste etappe van de Bevrijdingsrit Velsen de lopers volgen. Op Plein 1945 overhandigt de loopploeg de fakkel met het bevrijdingsvuur aan burgemeester Dales, die na een welkomstwoord het bevrijdingsvuur midden op het plein ontsteekt. Inmiddels hebben de deelnemers aan de Bevrijdingsrit, onder wie nog een enkele veteraan, hun voertuigen op het plein geparkeerd. Na een mini-Bevrijdingsmuziekfestival met lokale talenten op Plein 1945, vertrekt de colonne voor de tweede etappe, door IJmuiden richting havengebied en een stop met lunch.

Wegversperring

Tijdens de derde etappe op weg naar de kust stuit de colonne in de Ampèrestraat op een Duitse wegversperring. Hier vindt onder grote publieke belangstelling een re-enactment act met uitleg plaats. Duitse militairen, manschappen van de Binnenlandse Strijdkrachten en Canadese soldaten beelden uit hoe de overgave van de laatste groep Duitsers in de Festung IJmuiden zich zou kunnen hebben afgespeeld.

Festung IJmuiden

Tijdens de Tweede Wereldoorlog hebben de Duitsers het strategisch aan de monding van het Noordzeekanaal gelegen IJmuiden en omgeving omgebouwd tot een heuse vesting, de Festung IJmuiden. Veel oorspronkelijk bebouwing in IJmuiden wordt gesloopt, rondom IJmuiden verrijzen bunkers en anti-tankwallen, muren, grachten en drakentanden, en veel IJmuidenaren moeten evacueren. Als de Canadezen Velsen bevrijden, bevinden zich 18.000 bewapende Duitsers van de landmacht (Wehrmacht) en de marine (Kriegsmarine) in de Festung IJmuiden. De landmacht geeft zich snel over aan de Canadezen. De overgave van de marine kost meer moeite. De Duitse commandant weigert te onderhandelen met de Binnenlandse Strijdkrachten. Uiteindelijk vindt de overgave toch zonder geweld plaats door persoonlijke inzet van de Canadese luitenant-kolonel George Renison van het Canadese Hastings en Prince Edward (‘Hasty P’) Regiment.

In boeken als ‘De bevrijding van Velsen van uur tot uur’ van Siebe Rolle, Paul Steenbakker en Peter Veldheer en ‘Velsen bezet en Bevrijd’ van Guus Hartendorf is veel te lezen over de Festung IJmuiden, de bevrijding en het gebruik van de Festung IJmuiden als kamp voor het verzamelen van Duitsers voor hun terugtocht.

Mitrailleursnest

De re-enactment aan de Ampèrestraat toont het publiek een scene waarin een colonne militaire voertuigen een Duitse wegversperring tegenkomt waardoor een kleine schermutseling ontstaat. Het is niet zomaar oorlogje spelen met veel geknal. Met de tussen de schietpartijen en mitrailleursalvo’s door via een megafoon gegeven uitleg erbij, krijgen de toeschouwers een levend beeld van hoe de overgave zich ongeveer heeft afgespeeld.

De spelers zitten goed in hun rol. Als ik me voor een paar foto’s iets te dicht in het schootsveld van het Duitse mitrailleursnest bevind, word ik op gepaste wijze, met snauwende Duitse bevelen op mijn plaats gewezen. Hoewel er uitsluitend met losse flodders geschoten wordt, kun je toch door restjes worden geraakt.

Witte vlag en lege patronen

Uiteindelijk geven de laatste Duitsers zich met een witte vlag over. Nog even probeert de bemanning van het mitrailleursnest zich in het duingebied te verstoppen, maar ook zij worden spoedig opgepakt door Canadese soldaten en afgevoerd.

Tot slot volgt een demonstratie van wapens die door de Binnenlandse Strijdkrachten zijn gebruikt, waaronder de stengun, diverse geweren en een pistool. Het wegdek ligt kort bezaaid met uitgeworpen lege patronen. Een oproep aan het publiek om te helpen met opruimen is nauwelijks nodig omdat veel kinderen al snel de lege hulzen verzamelen. Nadat alle kruitdampen zijn opgestegen, de rust is weergekeerd in het IJmuider duingebied en de eerste meeuwen zich weer laten horen, vervolgt de militaire colonne vervolgt haar Bevrijdingsrit door IJmuiden naar Velsen-Noord.

Fotobijschrift: Canadese bevrijders halen de laatste twee Duitsers van het mitrailleursnest uit de duinen langs de Ampèrestraat tijdens de re-enactment op 5 mei 2023. Foto: Erik Baalbergen