De Tegeltjesmarkt

Wekelijks staan we in deze rubriek stil bij een typisch IJmuidens onderwerp aan de hand van een foto en naar aanleiding van de actualiteit, een bijzondere gebeurtenis, een evenement of gewoon een van de mooie taferelen die IJmuiden biedt. In deze aflevering aandacht voor de Tegeltjesmarkt.

Door Erik Baalbergen

Velen hebben er ongetwijfeld nog ‘actieve herinneringen’ aan. De naam komt niet voor in het officiële stratenregister van Velsen maar is ‘geboren uit den volksmond’. Tot ver in de vorige eeuw komt de Tegeltjesmarkt regelmatig voor in de plaatselijke kranten. Maar waar lag de Tegeltjesmarkt dan precies? Reden voor een onderzoekje!

Warren

Met de Tegeltjesmarkt wordt oorspronkelijk de met tegeltjes bedekte kade langs de Vissershaven ten zuidoosten van hal C tot aan het einde van de vissershaven aangeduid. Op deze tegelvlakte vindt het zogenoemde ’warren’ (zouten) van haring plaats. De vers aangevoerde haring wordt uitgestort over de tegels, vermengd met zout en vervolgens in vaten verpakt. In de Beeldbank van het Noord-Hollands Archief zijn prachtige foto’s van dit warren te vinden.

In de jaren twintig van de vorige eeuw neemt de aanvoer van vis flink toe. Voor de opslag hiervan worden langs de tegeltjesmarkt tijdelijke houten vispakhuizen gebouwd, met het risico dat ze gesloopt moeten worden als het Rijk de vishallen wil uitbreiden. Medio jaren dertig wordt de Tegeltjesmarkt verlengd richting de Havenkade. Een journalist van de IJmuider Courant geeft aan dat het tijd wordt om de Tegeltjesmarkt een officiële naam te geven. De verlengde kade is immers bedekt met klinkers en niet met tegels. Maar een naamsverandering heeft nooit plaatsgevonden.

Opschuiven

Door uitbreidingen van de haven en het vishallencomplex schuift de Tegeltjesmarkt steeds meer zuidoostwaarts op, richting de Havenkade. Zo moet een deel van de Tegeltjesmarkt in 1938 plaats maken voor een uitbreiding van Hal C en de bouw van Hal D met permanente pakhuizen en kantoren. De houten pakhuizen aan de Tegeltjesmarkt zullen verdwijnen. Een door het Staatsvissershavenbedrijf aangekocht pakhuis van 17 bij 6 meter wordt weggerold naar een terrein buiten de Tegeltjesmarkt. Veel andere pakhuizen worden gesloopt.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog hebben de vishallen veel te lijden onder de bombardementen. Hallen A en B worden compleet verwoest; hallen C en D raken zwaar beschadigd. Van de ooit 600 meter aan vishal is nauwelijks 100 meter direct bruikbaar na de oorlog. Men besluit een noodhal te bouwen door de Tegeltjesmarkt te overkappen met behulp van nog bruikbare spanten uit hal B. Eerst moeten de door ontplofte mijnen ontstane gaten in de Tegeltjesmarkt nog gerepareerd worden. Daarna worden hallen C en D hersteld en wordt een nieuwe hal E gebouwd. Van hal B worden eerst alleen de pakhuizen opnieuw gebouwd. Later krijgt hal B ook weer halruimte. De plek waar hal A stond krijgt de oorspronkelijke rol van de vooroorlogse Tegeltjesmarkt als ‘uitrustingskade’. De nieuwe hal A, met pakhuizen, wordt verder van de waterkant gebouwd.

Oud en nieuw

Door de wederopbouw van de vishallen na de oorlog verandert het beeld van de kade langs de Vissershaven dus drastisch. In jaren vijftig en begin jaren zestig wordt gesproken over de Oude Tegeltjesmarkt en de Nieuwe Tegeltjesmarkt. De Oude Tegeltjesmarkt is het stuk kade langs de Vissershaven ten zuidoosten van hal E. Deze kade kennen we tegenwoordig beter als de Viskade.

De Nieuwe Tegeltjesmarkt is het kadeterrein aan de Vissershaven vóór hal A en het rijtje dienstwoningen van rond het begin van de twintigste eeuw, tussen het voormalige havenkantoor en de kop van de haven. De naam Oude Tegeltjesmarkt verdwijnt met de jaren en de Nieuwe Tegeltjesmarkt wordt eenvoudigweg Tegeltjesmarkt. Velen kennen deze Tegeltjesmarkt als de plek waar vlaggetjesdag werd gevierd en de haringrace eindigde.

Terminal

In de jaren 1992-1994 verdwijnt ook deze naoorlogse Tegeltjesmarkt met de aanleg van de Felison terminal tussen het havenkantoor en de kop van de haven. De terminal wordt gebruikt voor de ferryschepen van de Deense rederij Scandinavian Seaways, de tegenwoordige DFDS, aanvankelijk voor lijndiensten op Göteborg en Kristiansand en vanaf mei 1995 op Newcastle. Momenteel wordt de terminal gebruikt voor de dagelijkse overtochten tussen IJmuiden en Newcastle, afwisselend uitgevoerd door de King Seaways en de Princess Seaways.

De Tegeltjesmarkt kennen we nog slechts van naam, foto’s en herinneringen. Maar hij mag zeker niet ontbreken in de galerij van typisch IJmuiden!

Fotobijschrift: Op deze dia van ca. 1990 zien we de naoorlogse Tegeltjesmarkt, met van links naar rechts de dienstwoningen, hal A en het voormalige havenkantoor. Rechts zien we de reddingboot Johanna Louisa liggen aan de steiger bij de kop van de haven. Foto: Erik Baalbergen