Wekelijks staan we in deze rubriek stil bij een typisch IJmuidens onderwerp aan de hand van een foto en naar aanleiding van de actualiteit, een bijzondere gebeurtenis, een evenement of gewoon een van de mooie taferelen die IJmuiden biedt. In deze aflevering aandacht voor het voormalige buurtcentrum De Spil.

Door Erik Baalbergen

Ruim twee weken geleden is de sloop gestart van het voormalige Buurtcentrum De Spil aan de Frans Halsstraat, nadat medio vorig jaar het buurthuis noodgedwongen de deuren heeft moeten sluiten. In deze aflevering een korte terugblik op De Spil, dat bijna vijfenzestig jaar geleden werd geopend om de rooms-katholieke jeugd van IJmuiden op het rechte pad te houden…

Behoeden voor “slechte dingen”

Direct na de bevrijding wordt vanuit de Nederlandse rooms-katholieke kerk de landelijke Katholieke Jeugdbeweging opgericht. Het hoofddoel is het organiseren van allerhande activiteiten om de jeugdigen van de straat houden en te behoeden voor “slechte dingen”. Ook de IJmuidense rooms-katholieken bekommeren zich om hun kinderen. Ze zijn, samen met vertegenwoordigers van andere gezindten en de gemeente Velsen, betrokken bij de opzet van een jeugdhonk voor de IJmuidense jeugd aan de Kanaalstraat, onder beheer van de Velser Jeugdcentrale. Maar omdat ze zich niet kunnen vinden in de aanpak van het “opvoedingswerk” door de toekomstige gemengde leiding, besluiten ze eind 1956 hun medewerking te beëindigen. Uiteindelijk komt het jeugdhonk aan de Kanaalstraat er zonder verdere medewerking van katholieke zijde: op 14 september 1957 opent de Brulboei haar deuren.

De katholieken gaan wel verder met het opzetten van een eigen jeugdhonk. Ze hebben aanvankelijk de voormalige winkel van Loendersloot aan de Willemsbeekweg op het oog, maar deze wordt toch door de Katholieke Leeszaal in gebruik genomen. Uiteindelijk wordt een mooie plek gevonden tegenover het Rex Theater (de latere stadsschouwburg). Drie maanden na de opening van de Brulboei wordt aan de Meeuwenlaan ‘De Spil’ als jeugdhonk voor katholieke jongeren op 14 december 1957 geopend en plechtig ingezegend. Het jeugdwerk komt onder leiding van jeugdwerker Th. Jansen.

Parkzicht

De Spil zit in het in 1930 gebouwde pand van café Parkzicht’ aan de Meeuwenlaan, op de hoek van de Cederstraat en de Groeneweg. Café Parkzicht sluit na enkele jaren de deuren. Vanaf begin 1938 kent het pand verschillende gebruikers, zoals warenhuis Unic tot in de Tweede Wereldoorlog, een verhuisbedrijf en het ‘Wehrmacht Café’ tijdens de oorlog, Loendersloot’s Warenhuis vlak na de oorlog en vanaf najaar 1947 tot medio jaren vijftig opnieuw Unic, nu als woninginrichter. Nadat Unic is vertrokken wordt het pand ingericht als rooms-katholiek jeugdhuis ‘De Spil’. Een paar jaar geleden was de tekst ‘Buurtcentrum De Spil’ nog vaag zichtbaar in de voorgevel.

De Spil weet jarenlang met activiteiten, cursussen, zomerkampen en peuteropvang de jeugd aan zich te binden. In 1968 wordt jeugdsociëteit Amicitia in De Spil geopend voor de jeugd van zestien jaar en ouder. Begin jaren zeventig is het gebouw aan de Meeuwenlaan te krap. In die tijd bezoeken wekelijks zo’n vier- tot vijfhonderd mensen het buurthuis. Eind 1974 wordt gehoopt op verhuizing naar een deel van het klooster van de Paters Capucijnen aan de Willemsbeekweg. Maar helaas gaat deze verhuizing niet door. In 1978 valt het klooster ten prooi aan de slopershamer.

Rembrandtlaan en Frans Halsstraat

In 1977 wordt een oplossing voor de huisvesting gevonden. Eind dat jaar verhuist De Spil naar het Hervormd Jeugdgebouw aan de Rembrandtlaan, dat wordt gehuurd van de Hervormde kerk. Op zaterdag 25 februari 1978 opent zij hier feestelijk de deuren. De Spil is inmiddels hét buurthuis voor IJmuiden-Oost geworden. In de loop der jaren heeft zij het stempeltje “rooms-katholiek” kwijt geraakt en is iedereen welkom.

Nog weer tien jaar later, in 1987, verhuist De Spil naar het schoolgebouw van de voormalige Prinses Marijke kleuterschool in de Frans Halsstraat. Dit gebouw uit 1966 grenst aan de achterkant van het Hervormd Jeugdgebouw. Voordat de Spil in het gebouw trekt, wordt het oude schoolgebouw opgeknapt en uitgebreid met een uitbouw richting Rijnstraat naar ontwerp van de gemeentearchitect Siem Schaafsma. In de loop der jaren wordt het gebouw nog verder uitgebreid met lokalen en kantoorplekken. Jarenlang vormt De Spil de spil van het buurthuis- en jeugdwerk in oostelijk IJmuiden. Vanaf 1997 wordt het jongerenwerk georganiseerd rond de Roodrunner, een mobiele hangplek in de vorm van een kleurrijke bus. Ook vindt peuterspeelzaal Het Spilletje, op de kruising Frans Halsstraat en Ruysdaelstraat, een onderkomen bij De Spil.

Het doek valt

Vanwege bezuinigingen op ‘maatschappelijk vastgoed’ besluit de gemeente eind 2020 Buurtcentrum De Spil te sluiten. Het opknappen van het gebouw om deze te laten voldoen aan de eisen van deze tijd gaat teveel geld kosten. De maatschappelijke buurthuisfuncties moeten verhuizen naar andere locaties. Met ingang van 1 juli 2021 valt voor De Spil het doek en worden activiteiten voortgezet in De Dwarsligger in Zeewijk en de Bibliotheek Velsen. Nadat ook de fietswerkplaats van Stichting Welzijn uit het voormalige buurthuis is vertrokken, is sinds medio november het pand met de kleurrijke gevel overgeleverd aan de genade van de sloper.

Fotobijschrift: Het gebouw van Buurtcentrum De Spil in de nadagen, begin november 2022. De hekken voor de sloop zijn geplaatst. Foto: Erik Baalbergen