Wekelijks staan we in deze rubriek stil bij een IJmuidens onderwerp aan de hand van een foto en naar aanleiding van de actualiteit, een bijzondere gebeurtenis, een evenement of gewoon een van de mooie taferelen die IJmuiden biedt. In deze aflevering aandacht voor de resten van de Tallboy aardbevingsbom op Forteiland.

Door Erik Baalbergen

Bezoekers aan het Forteiland hebben het ongetwijfeld wel ‘ns zien liggen naast de grote aanlegsteiger: het gebroken omhulsel van een grote bom. De wat oudere IJmuidenaar kent dezelfde ’bom’ wellicht nog van diens vorige ligplaats, langs de weg vanaf de Semafoor naar beneden, voordat een groot deel van het Seinpostduin werd afgegraven voor de aanleg van de IJmondhaven. Het zijn resten van een zogenaamde Tallboy aardbevingsbom.

Zware jongens en aardbevingen

De Tallboy is een zware conventionele vliegtuigbom van ruim 5 ton uit de Tweede Wereldoorlog. De bom zelf is 3,15 meter lang en inclusief staartstuk is hij 6,48 meter lang. De bom heeft een doorsnede van ca. 95 cm. Met recht een zware jongen! Vanaf juni 1944 wordt hij tijdens de laatste oorlogsjaren gebruikt door de Engelse luchtmacht, de Royal Air Force (RAF), voor zware bombardementen.

Een Tallboy moet door een speciaal daarvoor aangepaste Avro Lancaster bommenwerper op ruim 6 kilometer hoogte afgeworpen worden. Tijdens de val bereikt de bom de geluidssnelheid. Om de bom met z’n neus vooruit in een rechte lijn te laten vallen, draait deze snel om z’n as door de onder een hoek geplaatste stuurvinnen aan de staart. De bom is gemaakt om eerst diep door te dringen in de oppervlakte en dan pas te exploderen.

De schokgolf veroorzaakt een miniaardbeving, waardoor omliggende gebouwen beschadigd worden. Niet voor niets wordt de Tallboy aardbevingsbom genoemd. De bom gaat ook door een metersdikke betonlaag. Tallboys zijn gebruikt om lanceerbases van de Duitse langeafstandswapens V1, V2 en V3 te bombarderen. Ze zijn eveneens gebruikt om het grootste Duitse slagschip uit de Tweede Wereldoorlog, de Tirpitz, te beschadigen en op 12 nov 1944 tot zinken te brengen in de Tromsøfjord (Noorwegen).

Snelboten

IJmuiden heeft helaas ook kennis gemaakt met de kracht van de Tallboy. Al vroeg tijdens de Tweede Wereldoorlog is IJmuiden een uitvalsbasis voor snelboten van de Duitse Kriegsmarine. Ter bescherming van de snelboten wordt vanaf eind 1940 gebouwd aan een snelbootbunker aan het toenmalige einde van de Haringhaven. Schnellbootbunker I komt in 1942 in bedrijf. Later wordt er gebouwd aan Schnellbootbunker II, bij de ingang van de Haringhaven. Omdat de geallieerden op zee behoorlijk moeten lijden onder activiteiten van de snelboten, komen ze met een antwoord…

Op 26 maart 1944 zijn de snelbootbunkers en nabijgelegen militaire objecten doelwit van bombardementen door Mitchell en Marauder bommenwerpers met pantserdoorborende bommen. Helaas kunnen de bommen de snelbootbunkers met hun daken van 2 tot 4 meter dik gewapend beton nauwelijks beschadigen. De bombardementen leveren wel veel schade in de omgeving, in IJmuiden op.

Een aanval in augustus 1944 door het 617e Dambuster Squadron van de RAF levert wel enige schade aan de bunkers op, maar al spoedig worden weer snelboten rond de IJmuider haven gesignaleerd. Een aanval op 15 december 1944 met Tallboys door hetzelfde squadron betekent het einde van de inzetbaarheid van de twee Duitse snelbootbunkers in IJmuiden. Schnellbootbunker I raakt onbruikbaar en Schnellbootbunker II raakt zo beschadigd dat deze nooit wordt afgebouwd. In februari en maart 1945 voeren de Engelsen en Amerikanen nog enkele bombardementen rond IJmuiden uit maar die zijn voor de snelbootbunkers eigenlijk niet meer nodig.

Blindganger

Bij Schnellbootbunker II, de huidige CEBO bunker, zijn na de oorlog de resten van een blindganger van een Tallboy gevonden. Aanvankelijk zijn de resten ergens opgeslagen. Rond eind jaren zeventig wordt het gebroken omhulsel met een informatiebord geplaatst langs de weg vanaf de Semafoor naar beneden. Later dreigt de ‘bom’ bij het werk van een aannemer bij het oud ijzer terecht te komen, maar door oplettendheid van toenmalig bestuurslid Ron Bakker van de stichting Werkgroep Onderzoek Verdedigingswerken IJmuiden (WOVIJ) blijft de bom gespaard en komt deze terecht bij de WOVIJ. In april 2015 heeft de WOVIJ de Tallboy bij de grote steiger op het Forteiland geplaatst. Daar kan deze zware jongen als stille getuige van een donkere tijd voor IJmuiden door het publiek aanschouwd worden.

Fotobijschrift: Resten van de Tallboy aardbevingsbom op het Forteiland. Foto: Erik Baalbergen