Wekelijks staan we in deze rubriek stil bij een IJmuidens onderwerp aan de hand van een foto en naar aanleiding van de actualiteit, een bijzondere gebeurtenis, een evenement of gewoon een van de mooie taferelen die IJmuiden biedt. In deze aflevering aandacht voor ‘Van Ouwe Klootjes tot nog ouwere steenhouwerij van Jan Brian’.

Door Erik Baalbergen

Na ruim zes jaar leegstand is afgelopen maand het karakteristieke “Ouwe Klootjes”-pand aan het Koningsplein gesloopt. De markante geveltekst ‘Old Clothes New’ is nu voorgoed uit het straatbeeld van Oud IJmuiden verdwenen. Maar tijdens de sloop van een zijmuur kwam op 19 juli op de zijgevel van naastgelegen pand aan de President Krügerstraat een nieuwe geveltekst tevoorschijn: “Steenhouwerij J.C. Brian”. 

Via verschillende kanalen werd ik geattendeerd op de geveltekst en van enkelen ontving ik tips over J.C. Brian. 

Na de drukte rond het Zomerfestival.IJmuiden ben ik ter plekke even poolshoogte gaan nemen. Ik raakte daar bij toeval in gesprek met de projectleider die vanuit de provincie Noord-Holland de sloop en de bodemsanering van Old Clothes New in portefeuille heeft.

Ouwe Klootjes

Het verhaal achter Ouwe Klootjes heb ik al ‘ns in een eerdere aflevering van deze rubriek uit de doeken gedaan. Nog even in een notendop: het pand is gebouwd in 1914 als winkel met werkplaats en bovenwoning. Van 1916 tot eind 1942 heeft de IJmuider Apotheek in het pand gezeten. Na de bevrijding tot in 2004 zit stomerij ‘Old Clothes New’ in het pand. Vanaf maart 2005 tot eind 2015 huisvest het pand een fysiotherapiepraktijk. Sindsdien staat het pand leeg.

Ten tijde van Ouwe Klootjes zijn bij het kledingreinigingsproces oplosmiddelen in de grond onder het pand terechtgekomen. Het leegstaande pand is opgekocht door de provincie. Deze heeft gekeken of het pand behouden kon blijven. De concentratie oplosmiddelen in de kelder van het pand was in elk geval te hoog. Via luchtpompen is geprobeerd om de vervuilde lucht weg te pompen, maar de lucht bleef vervuild. Wellicht dat oplosmiddelen zijn geloosd in een beerput. De conclusie is dat de onderliggende grond moet worden gesaneerd en het pand onbruikbaar is. Vandaar de sloop vorige maand. Na de bodemsanering wordt gekeken wat er voor in de plaats komt.

Steenhouwerij Jan Brian

De nieuwe geveltekst nodigt natuurlijk uit voor wat “papieren” graafwerk. J.C. Brian is Johannes Cornelis (Jan) Brian, geboren in 1879 in Haarlem. Bij zijn vrijstelling van militaire dienst wegens broederdienst in 1898 is hij al steenhouwer en woont hij nog in Haarlem. Voor of in 1903 komt hij in de gemeente Velsen wonen. In advertenties en op briefhoofden van zijn later in Bussum gevestigde steenhouwerij lezen we dat de steenhouwerij in 1902 is opgericht. Jan houdt zich bezig met de verwerking van hardsteen, graniet en zandsteen en maakt onder meer schoorsteenmantels en grafmonumenten. In november 1907 trouwt Jan Brian als steenhouwer in Velsen met Neeltje van der Made, geboren in Den Helder en ook wonende in Velsen.

Bij de aangifte van de geboorte van een dochter in mei 1910 woont het paar op adres President Krügerstraat 106. Dit is exact hetzelfde pand als waarop de geveltekst is aangetroffen! Na de “opknapbeurt” van Oud IJmuiden in de jaren zeventig zijn – ondanks de daarbij gepaarde sloop van veel huizen in de Krügerstraat – de woningen op onder meer nummers 102, 104 en 106 blijven staan en grondig gerenoveerd. De panden kregen na de renovatie de nieuwe huisnummers respectievelijk 42, 44 en 46.

Van IJmuiden naar Bussum

In 1912 huurt Jan Brian een stuk grond verderop in de President Krügerstraat bij School B (de “klapschool”) op de hoek van Krügerstraat en de toenmalige Bothastraat. Later dat jaar blijkt Jan langere tijd verzuimd te hebben om huur te betalen en krijgt hij een boete opgelegd van fl.2,50 per dag dat hij te laat is. Deze boete loopt op tot tegen de tweehonderd gulden. Na onderzoek blijkt dat er een vergissing in het spel is, en wordt de boete gereduceerd tot twee maal fl.2,50.

In 1914 wordt de huur van de grond bij School B opgezegd en verhuist het gezin Brian naar Bussum. Jan Brian krijgt toestemming van B en W van Bussum voor de oprichting van een steenhouwerij aan de Landstraat in Bussum. De zijgevel van nummer 106 aan de Krügerstraat verdwijnt uit het zicht bij de bouw van het nu gesloopte pand in datzelfde jaar 1914. De zaken gaan blijkbaar goed voor Jan in Bussum want in de jaren daarna vinden er uitbreidingen van zijn steenhouwerij plaats. In 1926 krijgt Jan vergunning voor de oprichting van een nieuwe werkplaats en uitbreiding daarvan in 1928 aan de Vaartweg in Bussum.

Jan is tot aan zijn overlijden op 52-jarige leeftijd in juni 1932 in Bussum aan het werk als steenhouwer. Enkele jaren later is zijn steenhouwerij nog actief onder de naam Firma Jan Brian, voor grafversiering en monumenten, met “electrische zagerij en zandblaasinrichting”. Zo zie je maar, achter zo’n onverwachte geveltekst gaat toch weer een stukje onvervalste typisch IJmuider ondernemerschap schuil!

Foto:

De “nieuwe” geveltekst aan het Koningsplein. Om instorting van de schoorsteen van het woonhuis aan de President Krügerstraat te voorkomen is een houten constructie geplaatst, waarachter een deel van de geveltekst weer verstopt is. Foto: Erik Baalbergen